‘ญี่ปุ่น’ทันตะวันตก แต่ไม่ทิ้งตะวันออก

ไทย ญี่ปุ่น และตุรกี เริ่มต้นความเป็นประเทศสมัยใหม่พร้อมกัน
แต่เมื่อวันเวลาผ่านไป เราปฏิเสธไม่ได้ว่าญี่ปุ่นพัฒนาไปไกลกว่า
มีความเจริญก้าวหน้าทางด้านเศรษฐกิจและเทคโนโลยีมากกว่าชาติอื่น
ทั้งๆที่มีทรัพยากรน้อยกว่า ได้รับภัยพิบัติธรรมชาติและ
หายนภัยจากสงครามมากกว่า
เพื่อนของผมคนหนึ่งซึ่งไปมีครอบครัวที่นั่นเล่าให้ฟังว่า แม้ญี่ปุ่นมี
ทรัพยากรธรรมชาติไม่มากมายในประเทศ
แต่ทรัพยากรที่สำคัญที่สุดของญี่ปุ่นคือคนญี่ปุ่น
ดังนั้น ญี่ปุ่นจึงเน้นพัฒนาทรัพยากรมนุษย์ด้วย
การให้การศึกษาตั้งแต่ระดับอนุบาล
หลายคนคิดว่าโรงเรียนอนุบาลญี่ปุ่นเป็นโรงเรียนหรูหรา
มีอุปกรณ์เทคโนโลยีทันสมัยเป็นการเอาใจผู้ปกครอง
เพื่อดูดเงินเข้าโรงเรียน แต่ไม่ใช่เช่นนั้นเลย
โรงเรียนอนุบาลญี่ปุ่น ไม่ว่าของรัฐหรือของเอกชนมีห้องเรียน
แบบเรียบง่าย มีเปียโน 1 หลัง โทรทัศน์ 1 เครื่อง
และเครื่องบันทึกแบบกระเป๋าหิ้ว 1 เครื่อง
ซึ่งดูไฮเทคหน่อยเท่านั้น
ส่วนของเล่นเด็กมีเพียงกระดาษแข็ง กล่องบรรจุขนาดต่างๆ
หนังสือพิมพ์ เชือกไนล่อน ตะเกียบไม้และสมุดจำนวนมาก
ให้เด็กขีดเขียนหรือตัดแปะตามใจชอบ
ความจริงแล้วนี่คือความฉลาดของนักการศึกษาญี่ปุ่นซึ่งให้ความสำคัญ
กับการพัฒนาศักยภาพของเด็ก ไม่ปล่อยให้เด็กเป็นทาสของ
“ผลิตภัณฑ์สำเร็จรูป” และการสร้างสิ่งแวดล้อมให้เกิดพลัง
การแข่งขันโดยใช้ประโยชน์จากทรัพยากรที่มีอยู่รอบข้าง
ซึ่งจะทำให้เด็กรับประโยชน์ตลอดชีวิต
วันแรกที่คุณแม่พาคุณลูกไปรายงานตัว ทางโรงเรียนอนุบาลก็มอบหมาย
ให้คุณแม่เตรียมกระเป๋ามากมายหลายขนาด มีทั้งกระเป๋าหนังสือ
กระเป๋าใส่ไหมพรม กระเป๋าเครื่องครัว กระเป๋าเสื้อผ้า กระเป๋าเสื้อผ้าสำรอง
กระเป๋าเสื้อผ้าใช้แล้วและกระเป๋ารองเท้า โดยกำหนดด้วยว่ากระเป๋า
เหล่านี้ต้องสามารถใส่ซ้อนกันได้
สองปีผ่านไป เด็กญี่ปุ่นก็รู้จักแยกแยะการใช้กระเป๋าตามประเภท
ด้วยเหตุนี้พอโตขึ้นเป็นผู้ใหญ่ ชาวญี่ปุ่นจึงขยันแยกขยะตามประเภทโดย
ไม่รู้สึกรำคาญ พฤติกรรมของคนญี่ปุ่นจึงน่าจะเกี่ยวกับการอบรมตั้งแต่เด็ก

วันเปิดเรียน ผู้ปกครองไม่ว่าจะเป็นพ่อแม่หรือปู่ย่าตายายที่มาส่งเด็กต่าง
ปล่อยให้เด็กถือกระเป๋าด้วยตนเอง แม้จะมีสัมภาระหนักอึ้ง
เด็กอนุบาลเหล่านี้ก็ยังวิ่งฉิวเพราะพลังเต็มร้อย
โรงเรียนอนุบาลมีเครื่องแบบตามฤดูกาลและกิจกรรมคลอดทั้งปี
เด็กอนุบาลญี่ปุ่นต้องใส่เสื้อสวมหัว สวมหมวก เมื่อไปถึงโรงเรียน
เด็กจะเปลี่ยนเสื้อและรองเท้าตามกิจกรรม ที่ใส่มาจากบ้านมาใส่เสื้อเล่น
หลังจากนอนพักกลางวัน ตื่นขึ้นมาต้องเปลี่ยนเสื้อผ้าชุดใหม่
แต่ละวันเด็กอนุบาลญี่ปุ่นต้องเปลี่ยนเสื้อผ้าหลายครั้ง ทั้งคุณแม่และคุณครู
จะยืนดูห่างๆโดยไม่ช่วยเหลือ ทั้งนี้เพื่อเป็นการฝึกให้เด็กรู้จักดำเนินชีวิต
ด้วยตนเองตั้งแต่อายุ 2-3 ขวบ ให้ฝึกทั้งเปลี่ยนเสื้อผ้า เก็บคู่มือ
ติดสติกเกอร์ แขวนผ้าเช็ดหน้า เป็นต้น เป็นการบ่มนิสัยการทำงานเป็นระเบียบ

เด็กๆในโรงเรียนอนุบาลญี่ปุ่นได้รับการฝึกร่างกายให้ทนกับความหนาว
ในฤดูหนาวด้วยการถอดเสื้อวิ่งเล่น พ่อแม่ไม่ให้เด็กใส่เสื้ออบอุ่น
เพื่อให้เด็กมีร่างกายแข็งแรง จิตใจทรหด

โรงเรียนอนุบาลดูเหมือนไม่เน้นการสอนความรู้ เด็กๆไม่มีตำรา
มีแต่สมุดวาดเขียนเดือนละเล่ม ตารางเรียนไม่มีวิชาคณิตศาสตร์
ภาษาอังกฤษหรือวิชาดนตรี ถ้าถามว่าสอนอะไร คำตอบที่ได้คือ
“สอนเด็กให้รู้จักยิ้มหยีๆ” ในญี่ปุ่น ไม่ว่าจะอยู่ที่ไหน
“ยิ้ม” ถือว่าสำคัญยิ่ง เด็กผู้หญิงที่ยิ้มเป็นถือว่าสวยที่สุด
นอกจากนี้โรงเรียนอนุบาลญี่ปุ่นยังสอนให้รู้จัก “ขอบคุณ”

อย่างไรก็ตาม 3 ปีในโรงเรียนอนุบาล พบว่าเด็กญี่ปุ่นมีความก้าวหน้า
ในด้านดนตรี วิจิตรศิลป์และการอ่านเป็นอย่างมาก
ซึ่งเป็นผลมาจากรูปแบบการศึกษาองค์รวม

โรงเรียนอนุบาลญี่ปุ่นมีกิจกรรมให้เด็กมากมายจนคุณแม่ต้องกาเครื่องหมายบน
ปฏิทินเพื่อเตือนให้ทำปิ่นโตสำหรับลูกของตัวเอง เพราะตลอดปีมีรายการ
ปิกนิก ไต่เขา เที่ยวทะเลสาบ ชมสวนสัตว์และสวนพฤกษชาตินับครั้งไม่ถ้วน
นอกจากนี้ยังมีกิจกรรมอื่นๆอีกมากมายก่ายกอง เช่น ทำขนมโก๋ในเทศกาล
แข่งกีฬา งานแสดงเพื่อชุมชน ออกค่ายพักแรม จัดนิทรรศการ
นมัสการที่วัดวาอารามต่างๆ

ก่อนถึงวันเกิดเด็ก ครูจะติดต่อกับพ่อแม่เด็ก ถามที่มาของชื่อเด็กและ
ขอยืมรูปถ่ายของเด็กตั้งแต่แรกเกิดเพื่อจัดแสดงในชั้นเรียน และขอให้คุณแม่
เขียนข้อความเล่าเรื่องตอนเด็กเกิดใหม่ เพื่อนำไปอ่านหน้าห้อง ทั้งนี้เพื่อให้เด็ก
เรียนรู้ความเป็นมาของชีวิต ตระหนักถึงความยากลำบากตั้งแต่เกิดจนเติบโต
รู้จักยินดีและขอบคุณในชีวิต ชาวญี่ปุ่นเชื่อว่าเมื่อรู้จักให้เกียรติแก่ชีวิต
ตั้งแต่เด็ก โตขึ้นจะไม่ค่อยมีพฤติกรรมนอกลู่นอกทาง
นอกจากนี้แล้วโรงเรียนอนุบาลญี่ปุ่นยังฝึกซ้อมการป้องกันภัยแผ่นดินไหว
และอัคคีภัยซึ่งเป็นหายนภัยสำคัญให้เด็กด้วย ในการฝึก เด็กจะสวมหมวกกัน
สะเทือนซึ่งทนไฟและหนักมาก ฝึกให้รู้จักวิ่งหนีอย่างชาญฉลาดโดยหลบหลีก
ท่อแก๊สและมุ่งไปหาที่โล่งแจ้ง

จึงไม่ต้องแปลกใจว่าทำไมคนญี่ปุ่นจึงเป็นคนที่มีระเบียบวินัย มีความรับผิดชอบ
สูง และถึงแม้จะเจริญก้าวหน้าทัดเทียมกับตะวันตก แต่ญี่ปุ่นก็ยังคงรักษาความ
เป็นตะวันออกไว้ได้

บทความโดยอาจารย์บรรจง บินกาซัน ประธานโครงการอบรมผู้สนใจอิสลาม มูลนิธิสันติชน
http://www.oknation.net/blog/knowislam/2012/02/08/entry-2